عقل و خرد به عنوان بزرگترین موهبت الهی، به صورت کلّی بر همهی فعالیتهای حیاتی انسان چون فهمیدن، دانستن و همچنین داوریهای اخلاقی نظارت دارد. همچنین از جمله عواملی است که نه تنها انسان را قادر به ...
بیشتر
عقل و خرد به عنوان بزرگترین موهبت الهی، به صورت کلّی بر همهی فعالیتهای حیاتی انسان چون فهمیدن، دانستن و همچنین داوریهای اخلاقی نظارت دارد. همچنین از جمله عواملی است که نه تنها انسان را قادر به ایجاد ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی عقلانی میکند، بلکه به کمک آن میتوان با ایجاد قوانین کارآمد، نظم و عدالت اجتماعی را برقرار کرد. کثرت تأکیدات اسلام بر مقوله عقل در قالب آیات، روایات و نیز سیره عملی پیشوایان دین پرده از اهمیت عقل و نیز تفکر و عمل عقلانی در اسلام بر میدارد. نظر به این مهم، متفکران متعدد مسلمان از زوایای مختلف به مقوله عقل پرداختند که از جمله آنها محمد بن زکریای رازی دانشمند برجسته سده سوم و اوایل چهارم هجری است. تأمل در بحث عقل از منظر زکریای رازی پرسشهای بنیادینی را فرا روی پژوهشگر قرار میدهد از جمله با عنایت به جایگاه عقلانیت در اسلام، راهکار رازی برای فایدهمندی و تحقق عملی آن در پیشیرد تمدن اسلامی چیست؟ رویکرد رازی به انواع صورتبندی های عقل و در نهایت کارکرد و جایگاه آنها در شناخت و معرفت چیست؟ این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی موضوع پرداخته و یافتههای آن حاکی از کوشش زکریا رازی برای اشاعه و کاربست صورت بندیهای عقل استدلالی، عقلانیت انتقادی و عقل خود بنیاد در تمدن اسلامی بود. مبارزه با جریانهای عقل ستیزی که در مواردی تحت عنوان زهد و کنارهگیری یا بیتوجهی به دنیا از عقلانیت اسلام فاصله گرفته بودند، از دیگر اقدامات بسیار مهم او به حساب میآید.